Tăng trương lực cơ là từ dùng để mô tả tình trạng không thể giãn bắp thịt tùy ý, gây ra tình trạng co cứng tứ chi và khó di chuyển, tăng trương lực cơ là một dấu hiệu quan trọng của rối loạn hệ thần kinh trung ương. Tăng trương lực cơ duỗi cổ và thân là một dấu hiệu bất thường về thần kinh, có gia tăng nguy cơ bị bại não ở trẻ em.
Trương lực cơ là gì?
Trương lực cơ là lực căng của cơ ở trạng thái nghỉ. Bình thường, ở trạng thái nghỉ cơ luôn chịu sức kéo từ hai đầu bám của nó, nên cơ luôn ở trạng thái trương lực nhất định. Trạng thái trương lực cơ này được duy trì nhờ có cơ chế điều hoà trương lực cơ từ phía hệ thần kinh trung ương. Trương lực cơ được điều chỉnh bởi các tín hiệu truyền từ não đến dây thần kinh và báo cho cơ co lại.
Trương lực cơ là một phần quan trọng cho khả năng giữ thẳng người, di chuyển và thực hiện những vận động tinh bằng tay. Đánh giá trương lực cơ nền là một phần quan trọng khi khám cho trẻ, từ đó sẽ đánh giá chức năng của hệ thần kinh trung ương.
Tăng trương lực cơ là gì?
Tăng trương lực cơ là hiện tượng tăng hoạt cơ xảy ra khi các vùng của não hoặc tủy sống kiểm soát các tín hiệu này bị tổn thương. Ở trẻ bại não co cứng, các cơ trong trạng thái đồng co cơ, nghĩa là tất cả các cơ ở chi và thân mình đều co cứng. Sự đồng co cơ không được kiểm soát dẫn đến ngăn cản cử động xảy ra và không cho phép điều chỉnh tư thế. Sự đồng co cơ thường xảy ra ở phần gần hơn phần xa.
Nếu nghi ngờ bé có biểu hiện bại não co cứng bạn nên đọc ngay bài viết: bại não co cứng
Nguyên nhân tăng trương lực cơ ở trẻ
Tăng trương lực cơ xảy ra vì nhiều lý do, do chấn thương mạnh vùng đầu, khối u não, độc tố ảnh hưởng đến não hoặc các bất thường về phát triển thần kinh như bại não. Tình trạng tỉnh-thức, vận động, cảm xúc, bệnh lý, các xáo trộn về chuyển hoá ( hạ canxi máu, hạ magne máu) đều có ảnh hưởng đến trương lực cơ.
Phân loại
Để hiểu về nguyên nhân thì trước tiên biết phân loại các tình trạng tăng trương lực cơ ở trẻ, mỗi tình trạng có một nguyên nhân khác nhau.
Có ba loại tăng trương lực cơ ở trẻ:
- Co cứng
- Loạn trương lực cơ
- Cứng khớp
Nguyên nhân chính
Giải thích một cách học thuật thì độ co cứng là sự gia tăng tốc độ kháng chuyển động của cơ, khi nó bị kéo căng thụ động. Nó là kết quả của sự gián đoạn trong cách vận động giảm dần, thường giải phóng GABA trong tủy sống. Có thể nhận thấy rằng, nguyên nhân phổ biến của co cứng bao gồm và chấn thương sọ não.
Các nguyên nhân khác bao gồm đột quỵ, viêm màng não và thiếu oxy lên não (hay tổn thương não do thiếu oxy máu). Với chứng loạn trương lực cơ, các hình thức vận động chân tay không chủ động, rập khuôn với các cơn co thắt cơ kéo dài, có tính chất cứng nhắc.
Dấu hiệu tăng trương lực cơ ở trẻ sơ sinh
Trương lực cơ bất thường luôn là kết quả của các vấn đề ở hệ thần kinh (bại não là điển hình) hoặc từ chấn thương ở các mô khác. Chúng tôi sẽ mở rộng kiến thức với tất cả các bất thường về trương lực cơ. Gia đình gặp bác sĩ ngay nếu nhận thấy sự thay đổi về trương lực cơ của trẻ sơ sinh:
- Trường hợp bé sinh non, tay và chân của bé thường không đưa ra ngoài mà bé thường giữ sát cơ thể. Nếu cơ bắp yếu thì tay chân mềm khác thường, lực nắm yếu làm bàn tay luôn mở ra thay vì nắm tay (trương lực cơ giảm), những trẻ này sờ vào người thấy ‘mềm’ và thường các khớp rất dẻo, ngược lại lực cơ quá chặt cũng là vấn đề ở trẻ sơ sinh (trương lực cơ tăng).
- Trẻ gặp khó khăn trong việc co các cơ quanh khớp để giữ tư thế, vì vậy gặp khó khăn trong việc giữ ổn định khớp và điều khiển chuyển động.
- Trẻ thường duỗi khớp quá mức và ‘khóa’ khớp ở tư thế đó. Mặc dù không phải trường hợp nào cũng vậy, trẻ có trương lực yếu thường nhanh thấy mỏi mệt và cơ thể khá lờ đờ.
- Các rối loạn di truyền như hội chứng Down, bệnh cơ và tổn thương não có thể gây ra trương lực cơ thấp.
- Chứng bại não được đặc trưng bằng sự thay đổi thất thường của trương lực cơ (lúc tăng, lúc giảm) và thỉnh thoảng có những cử động không kiểm soát được.
Cần làm gì khi trẻ có dấu hiệu tăng trương lực cơ?
Chắc chắn việc đầu tiên là gia đình phải đưa bé đi khám chuyên khoa thần kinh để được chẩn đoán và tư vấn phù hợp nhất. Bất kỳ trường hợp nào cũng cần xác định rõ tình trạng và nguyên nhân gây nên thì mới có phương pháp điều trị phù hợp.
Các địa chỉ khám tăng trương lực cơ:
- Hà Nội: Khoa Thần kinh – Bệnh viện Nhi Trung ương; Phòng Thần kinh trẻ em – Khoa Thần kinh – Bệnh viện Bạch Mai.
- TP HCM: Bệnh viện Nhi Đồng 1 – Bệnh viện Nhi Đồng 2
Điều trị tăng trương lực cơ
Phân loại chính xác dạng tăng trương lực cơ đang mắc phải là yếu tố quyết định việc chọn phương pháp điều trị nào hiệu quả. Mỗi phương pháp điều trị chỉ có hiệu quả đối với một loại tăng trương lực cơ cụ thể và thường không hiệu quả trong điều trị các dạng tăng trương lực cơ khác.
Nguyên tắc cơ bản của điều trị chứng tăng trương lực cơ là tránh các kích thích bất lợi và tập luyện thường xuyên.
Sử dụng thuốc
Baclofen, diazepam và dantrolene vẫn là ba tác nhân dược lý được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị tăng trương lực cơ. Baclofen nói chung là thuốc được lựa chọn cho các loại co cứng tủy sống, trong khi natri dantrolene là tác nhân duy nhất tác động trực tiếp lên mô cơ. Phenytoin với chlorpromazine có thể có khả năng hữu ích nếu thuốc an thần không giới hạn việc sử dụng chúng. Sử dụng thuốc chống co thắt bắt buộc phải theo chỉ định của bác sĩ, trường hợp tự ý sử dụng có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho trẻ.
Phục hồi chức năng
Phục hồi chức năng đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát chứng tăng trương lực cơ, thông qua việc tập luyện thường xuyên, nhằm mục đích giảm kích thích tế bào thần kinh vận động. Mục đích vật lý trị liệu / phục hồi chức năng là tạo cho trẻ có cảm giác về vị trí và tạo điều kiện cho các kiểu vận động bình thường.
Trong điều trị tăng trương lực cơ thì phục hồi chức năng là bắt buộc thực hiện để có trạng thái cải thiện lâu dài hơn. Để có thêm lời khuyên về phương pháp tập luyện phù hợp, quý vị phụ huynh có thể trò chuyện với chuyên gia của Trung tâm VinaHealth
0937.566.333 – 0888.151.444
Tài liệu tham khảo:
- Nelson & Ellenberg,1979
- Hypertonia Information Page
- GABA
- Dystonia causes types symptoms and-treatments
